Multipl skleroz veya halk arasında sık bilinen ismi ile MS hastalığı; sinir sistemi içinde yer alan hücrelerin uzantılarının dış kısmını saran, miyelin adı verilen kılıfın hasarı ile karakterize bir hastalıktır. Sinir sistemi içerisinde yer alan hücreleri birer elektrik jeneratörüne benzetirsek bu jeneratörün ürettiği elektrik, motora kablo ile ulaşmaktadır. Eğer kablonun izolasyonunu sağlayan, dışında bulunan plastik kısım harap olursa, kaçaklar nedeniyle motora daha az akım gelecek ve motorun gücü zayıflayacaktır. Kablo tamamen harap olursa da motora akım gelmeyecek, bu durumda da motor çalışmayacaktır. Aynen MS hastalığında da hangi yapıya gelen sinir lifleri haraplanmışsa o yapının çalışması yavaşlayacak ya da duracaktır.
MS özellikle 20-40 yaş arası, genç bayanlarda sıklıkla görülmektedir. Coğrafik bölge olarak kuzey Avrupa, Amerika, Kanada’da sık görülmektedir. Tropikal bölgelerde ise son derece seyrektir.
MS hastalığı pek çok çeşitli nedenlerden etkilenmekle birlikte kesin bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmayan bir hastalıktır. Hastalığın oluşumunda çevresel faktörler, genetik nedenler, bazı virüsler, hormonlar, bazı toksik maddeler gibi birçok şey suçlanmış olsa da bunlar tüm hastaların hepsinde gösterilememiştir.
Bir kimsede neden MS hastalığı başlıyor bunu henüz bilmiyoruz. Ancak hastalık başladıktan sonra neler oluyor? Bu sorunun cevabı hakkında oldukça fazla bilgiye sahibiz. Henüz bilmediğimiz bir şekilde vücudun savunmasını üstlenen askerler (lökosit-beyaz küre), sinir hücrelerinin dışını saran miyelin adı verilen kılıfı yabancı kabul ederek, ona karşı savaş açıyor. Normalde dışardan gelen yabancılar ile savaşması gerekirken vücudun kendi yapısına karşı savaş açtığı için bu hastalık bir bağışıklık sistem hastalığıdır.
Elbette. MS bunlardan sadece bir tanesidir. Aynı şekilde tiroid bezinin yabancı kabul edilmesinde “otoimmüntirodit-HaşimatoTiroditi”, eklem kıkırdağına karşı olduğunda “eklem romatizması” olmaktadır. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir.
Genellikle bir kol veya bacakta ortaya çıkan duyu kaybı, güçsüzlük, bir gözde bulanık görme veya görme kaybı, çift görme, dengesizlik, konuşmada peltekleşme en sık başlangıç şikayetleridir. Nadir olarak ta idrar kaçırma, sara nöbeti, trigeminal nevralji denilen yüz ağrısı ile başlayabilmektedir.
MS hastalığına ait biraz önce bahsettiğimiz şikayetlerin bir kimsede ortaya çıkmasına atak adı verilmektedir. Burada en önemli nokta tüm bu şikayetlerin 24 saatten daha uzun süredir devam ediyor olmasıdır. Özellikle yeni MS tanısı alan hastalarda her türlü şikayet atak zannedildiği için bu kriter çok önemlidir. Yani 15 dakika süren ve geçen kolda uyuşma şikayeti bir atak değildir.
Hastalığın teşhisi; hastanın kendi anlattıkları, nörolojik muayene ve laboratuvar tetkikleri bir arada değerlendirilerek konulur. Bunlar tek başına teşhis için yeterli değildir.
Son derece yanlıştır. Teşhiste elbette MR çok önemli bir tetkiktir. Ancak şikayeti olmayan bir kimseye MR ile kesin MS teşhisi konulamaz.
MS hastalığının sinir hasarları MR filminde plak adı verilen beyaz lekeler şeklinde görülürler.
Hayır. MR filminde beyaz lekeler başka nedenlerle de ortaya çıkabilmektedir. MS plakları görünüm ve yerleşim yerleri ile çok farklıdır. Bu nedenle alışkın bir göz tarafından değerlendirilmesi çok önemlidir.
MR Dışında Başka Hangi Tetkikler Teşhiste Kullanılmaktadır?
Görme sinirini değerlendirmek için Görsel Uyarılmış Potansiyeller (VEP) testi, sinir sistemi hasarını değerlendirmek için bel suyu incelemesi(BOS testi) yapılabilmektedir.
Evet. En sık görülen tipi, alevlenme ve sönmeler ile karakterize olanıdır. MS bazen ani başlangıçlı ve ağır seyirli olmakta, bazen de sürekli ilerleyici tarzda seyredebilmektedir. Bu formlar daha nadirdir.
Hiçbir MS hastası bir diğerine benzemez. Beyinde yer alan plakların dağılımına, yaygınlığına göre şikayetler değişebilmektedir. Bu nedenle hastaların birbirlerine bakarak kıyasta bulunmaları son derece yanlıştır.
Eğer plaklar fonksiyonel olmayan bölgelerde ise hiçbir şikayete yol açmayabilir. Bunlara sessiz plaklar adı verilmektedir.
MS hastalığı için henüz kesin tedavi mümkün değildir. Ancak bu elimiz kolumuz bağlı olduğu anlamına gelmemektedir. MS’te tedavi, atak tedavisi ve koruyucu tedavi olarak 2 şekilde yapılmaktadır.
Atak tedavisinde yüksek doz kortizon kullanılmaktadır. Koruyucu tedavide ise iğne şeklinde olan ilaçlar ve son yıllarda çıkan ağızdan alınan ilaçlar yer almaktadır.
Her hastanın bir diğerinden farklı olduğunu daha önceden belirtmiştik. İşte bu nedenle hastalığın şiddetine, yaygınlığına, hastanın durumuna, eşlik eden başka hastalıkların olup olmamasına göre koruyucu ilaç tedavisi de farklılık göstermektedir.
Hayır. Bunların hepsi maddi çıkar amaçlı satılan ürünlerdir. Yararın ötesinde bir kısmının ciddi sakıncaları bile olabilmektedir. Bu nedenle doktorunuza danışmadan asla bu tip ürünleri kullanmayın.
Her ne kadar basında bu yönde haberler yapılsa da henüz hiçbir nörolojik hastalıkta kök hücre tedavisi yapılmamaktadır. Tüm çalışmalar deneysel safhadadır.
MS bağışıklık sistemi hastalığı olduğu için, bu sistemi sıkıntıya düşürecek tüm şeyler MS hastası için sakıncalıdır. Aşırı stres, yorgunluk, ağır diyet, uzun süreli uykusuzluk gibi durumlar atak riskini arttırır. Ayrıca sıcak MS hastalarında ciddi halsizlik yapabildiği için termal hamam, sauna uygun değildir. Ateşli hastalıklar, travmalar, cerrahi müdahelelerdede atak riski artabilmektedir.
